Ανοίγματα στους τελικούς παγκοσμίου πρωταθλήματος

QGD

Τα ανοίγματα ήταν πάντα ένα μεγάλο κεφάλαιο της σκακιστικής ιστορίας. Πιστεύω δε, ότι η εξέλιξη τους συμβάδιζε πάντα με τις γενικότερες εξελίξεις, αλλαγές και τομές στην ιστορία του παιχνιδιού. Πολλά από αυτά παραγκωνίστηκαν με την πάροδο του χρόνου, άλλα άνθισαν και συνεχίζουν να ανθίζουν και κάποια ακόμα, βγήκαν κάποια στιγμή από τη ναφθαλίνη και «ζουν» μια δεύτερη ζωή.

Κατά την ρομαντική εποχή του παιχνιδιού, τα ανοιχτά ανοίγματα κυριαρχούν, με το  γκαμπί του βασιλιά να έχει την μερίδα του λέοντος.

Όσο επικρατούν οι θεωρίες του Στάινιτς και η «στρατηγική σχολή», το γκαμπί της βασίλισσας (σε όλες τις παραλαγές του, αποδεκτό, μη αποδεκτό, σλαβική) είναι η κύρια επιλογή των μεγάλων μετρ. Το μόνο από τα ανοιχτά ανοίγματα που «διασώζεται», είναι η ισπανική παρτίδα, αλλά το συγκεκριμένο άνοιγμα, είναι μόνο τύποις ανοιχτό.

Με την έλευση των «υπερμοντέρνων» και αργότερα της σοβιετικής σχολής, η δημιουργία ασυμμετρίας από νωρίς στο άνοιγμα κερδίζει έδαφος και έτσι δυναμικά στο προσκήνιο έρχονται τα ανοίγματα που την προωθούν, όπως η σικελική άμυνα, τα ινδικά συστήματα, πλευρικά ανοίγματα κτλ. Το γκαμπί της βασίλισσας όμως και η σλαβική άμυνα, καθώς και η ισπανική, δεν χάνουν καθόλου σε συχνότητα εμφάνισης, όσο κι αν αλλάζουν οι εποχές.

Πριν από κάποιο καιρό, σκέφτηκα να «μετρήσω» με κάποιο τρόπο την συχνότητα εμφάνισης των διαφόρων ανοιγμάτων ανά εποχές. Επέλεξα να κάνω μια μικρή έρευνα στους τελικούς των παγκοσμίων πρωταθλημάτων. Να δω δηλαδή, τι επέλεξαν να παίξουν οι κορυφαίοι παίχτες κάθε εποχής, στην κορυφαία συνάντηση, στον τελικό του παγκοσμίου πρωταθλήματος. Θεωρώ πως είναι ένα σχετικά αξιόπιστο δείγμα, για μια γενικότερη εκτίμηση, όσον αφορά στη δημοτικότητα των ανοιγμάτων.

Φυσικά σε έναν τελικό παγκοσμίου πρωταθλήματος, ένας σκακιστής μπορεί να αλλάξει πράγματα στο ρεπερτόριο του, για αιφνιδιασμό του αντιπάλου, παραδείγματος χάριν. Δεν παύει όμως να είναι ένα καλό δείγμα για το τι «παίζονταν» και τι «παίζεται» σήμερα, από την σκοπιά των ανοιγμάτων.

Ξεκίνησα από το πρώτο επίσημο ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα. Την συνάντηση Στάινιτς – Τσούκερτορτ του 1886, φτάνοντας μέχρι τον τελικό της Σόφιας μεταξύ Ανάντ και Τοπάλοβ το 2010. Για την περίοδο του «διχασμού», επέλεξα να συμπεριλάβω στην καταμέτρηση και τους τελικούς της FIDE, καθώς και τα ματς έξω από αυτήν, που στην ουσία όμως ήταν τελικοί για το παγκόσμιο πρωτάθλημα.

Ας δούμε λίγο τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα και ακολούθως την διασπορά των κύρια εμφανιζόμενων ανοιγμάτων, στο χρόνο.

Το δείγμα μας αποτελείται από 1115 παρτίδες και τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα έχουν ως εξής:

1. Γκαμπί της βασίλισσας μη αποδεκτό    188 παρτίδες  (16,86%)
2. Ισπανική παρτίδα                            157               (14,08%)
3. Σικελική άμυνα                               101               (9,06%)
4. Σλαβική άμυνα                                 95               (8,52%)
5. Νιμζοϊνδική άμυνα                            67               (6,01%)
6. Γκρίνφελντ                                      64               (5,74%)
7. Γαλλική άμυνα                                 56               (5,02%)
8. Αγγλική παρτίδα                               56               (5,02%)
9. Ινδική της βασίλισσας                        49               (4,39%)
10. Κάρο Καν                                        41               (3,68%)
11. Ινδική του βασιλιά                            39               (3,50%)
12. Ιταλική παρτίδα/Γκαμπί Έβανς             32               (2,87%)
13. Ρώσικη παρτίδα                                28               (2,51%)
14. Καταλανική παρτίδα                          25               (2,24%)
15. Γκαμπί της βασίλισσας αποδεκτό         24               (2,15%)
16. Ολλανδική άμυνα                             16               (1,43%)

και ακολουθούν:

Πιόνι της βασίλισσας 13

Σκωτική παρτίδα        9

Άμυνα 4 ίππων          7

Μπενόνι                   6

Άμυνα Τσιγκόριν       6

Ρέτι                        5

Άμυνα Αλιέχιν και άμυνα 2 ίππων από 4

Πίτρς και Βιεννέζικη από 3

Γκαμπί του βασιλιά, παλαιό Μπενόνι, Πολωνική, Μοντέρνα άμυνα και επίθεση Τρομπόφσκι από 2

Πιόνι του βασιλιά, Μπογκοϊνδική, Άνοιγμα Λονδίνου, Παλαιοϊνδική, Επίθεση Τόρε, Άμυνα Φιλιντόρ και Σκανδιναβική Παρτίδα από 1.

Ένα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι το 1.δ4 κυριαρχεί στις επιλογές των παιχτών στους τελικούς.

Ένα άλλο, ότι ο "βασιλιάς των ανοιγμάτων" φαίνεται να είναι το  μη αποδεκτό γκαμπί της βασίλισσας. (Αν τώρα κάποιος συνυπολογίσει και το αποδεκτό γκαμπί της ντάμας καθώς και την Σλαβική, ως μέρος του ίδιο κατά βάση συστήματος, θα μετρήσει 307 παρτίδες συνολικά!)

Ruy Lopez

Σημαντικό είναι ότι το μη αποδεκτό γκαμπί της βασίλισσας φαίνεται να είναι το ίδιο αποδεκτό σε όλες τις περιόδους. Το μοναδικό χρονικό διάστημα που το συγκεκριμένο άνοιγμα περνάει "κρίση" είναι από το 1951 ως το 1961, όπου εμφανίζεται μονάχα μία φορά (στον τελικό του 1960 Μποτβίνικ - Ταλ). Αν εξαιρέσει κανείς αυτό το διάστημα το QGD είναι ουσιαστικά πάντα παρόν, άλλοτε λιγότερο, άλλοτε περισσότερο. Κορυφαία στιγμή ο τελικός του 1927, όπου Καπαμπλάνκα και Αλιέχιν "συζήτησαν" διεξοδικά πάνω στο συγκεκριμένο άνοιγμα, στις 32 από τις 34 παρτίδες του ματς! (για την ιστορία, οι άλλες 2 ήταν μια Γαλλική και μια Αγγλική).

Νομίζω αναμενόμενη είναι και η δεύτερη θέση της Ισπανικής. Ένα άνοιγμα, το οποίο έχει μια σταθερότητα στις εμφανίσεις του επίσης, ανεξαρτήτως εποχών. Μονάχα από το 2006 και μετά δεν έχει εμφανιστεί καμία φορά, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με το ίδιο το άνοιγμα, αλλά με την κυριαρχία του 1.δ4 στους τελικούς, ειδικά τα τελευταία χρόνια.

Sicilian Defense

Την Σικελική συναντάμε στην 3η θέση, πράγμα μάλλον αναμενόμενο επίσης. Εδώ όμως, αν κοιτάξουμε τις εμφανίσεις της ανά τα χρόνια, θα δούμε ότι τα πρώτα χρόνια το άνοιγμα δεν εμφανίζεται καθόλου ή εμφανίζεται σπάνια.

Από το 1886 ως το 1948 εμφανίζεται μονάχα 3 φορές! Η "άνοιξη" για την Σικελική έρχεται μόνο με την επικράτηση της Σοβιετικής σχολής και την έμφαση που αυτή δίνει στην ασυμμετρία. 

Πάρα πολλές είναι οι εμφανίσεις της Σικελικής και το διάστημα 1995-2005, ενώ τα τελευταία χρόνια πέφτει και αυτή θύμα του 1.δ4, με μονάχα 4 εμφανίσεις.

Όσον αφορά τα Ινδικά συστήματα, είναι χαρακτηριστικό ότι δεν εμφανίζονται σχεδόν καθόλου μέχρι το 1927 (μονάχα μια εμφάνιση μέχρι τότε, μια ινδική της ντάμας). Μετά την επικράτηση των υπερμοντέρνων, τα ινδικά συστήματα έχουν πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο, κάτι που εξακολουθεί και στην περίοδο της Σοβιετικής σχολής, αλλά και μετέπειτα. Πάντως μου κάνει εντύπωση που η ινδική της βασίλισσας έχει περισσότερες εμφανίσεις από την ινδική του βασιλιά.

Catalan game

Ένα άλλο σημείο που θέλω να σταθώ, είναι η δυναμική επανεμφάνιση της Καταλανικής (κυρίως εξ αιτίας του Κράμνικ) η οποία φαίνεται να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια. Κατά κάποιο τρόπο ο Κράμνικ επανασύνδεσε τους υπερμοντέρνους με το σήμερα, μέσω αυτού του ανοίγματος.

Προφανώς μπορούν να βγουν πολλά ακόμη συμπεράσματα, αλλά θα σταματήσω εδώ, αφήνοντας ανοιχτό το πεδίο για συζήτηση.