Από τον Λουτσένα στην Σοβιετική Σχολή (Μέρος Β')

ΙΤΑΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ (ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΝΑ)

Στα μέσα του 18ου αιώνα, παράλληλα με τον αγώνα του Φιλιντόρ και της Γαλλικής σχολής να μετριασθεί η στενά τακτική έμφαση των ρομαντικών και να μπουν οι βάσεις μιας βαθύτερης στρατηγικής κατανόησης, στην Μόντενα της Ιταλίας, μια ομάδα σκακιστών συνενώνεται γύρω από τις κυρίαρχες προσωπικότητες των ισχυρών παιχτών Ντελ Ρίο, Λόλι και Πονζιάνι. Είναι υπέρμαχοι του ρομαντικού τρόπου παιχνιδιού. Γρήγορη ανάπτυξη, θυσίες, άμεση επίθεση στον βασιλιά. Είναι ουσιαστικά οι συνεχιστές της παράδοσης που δημιούργησε η προηγούμενη γενιά μεγάλων Ιταλών παιχτών, οι Λεονάρντο, Γκρέκο, Μπόι και Νταμιάνο.

Ταυτόχρονα αντιδρούν έντονα ενάντια στις ιδέες του Φιλιντόρ. Ο Λόλι αναλαμβάνει να γράψει ένα βιβλίο όπου παρουσιάζονται οι ιδέες της Ιταλικής σχολής και ο Ντελ Ρίο που είχε μελετήσει διεξοδικά το βιβλίο του Φιλιντόρ, γράφει ένα κεφάλαιο στο βιβλίο του Λόλι, όπου εναντιώνεται στις ιδέες του Γάλλου και προσπαθεί να τις καταρρίψει. Είναι η πρώτη διαμάχη μεταξύ των σκακιστικών σχολών.

Η Ιταλική σχολή προσπαθεί να συστηματοποιήσει τις ρομαντικές ιδέες και να αντιτεθεί ταυτόχρονα στην προσπάθεια συστηματοποίησης των στρατηγικών ιδεών που επιχειρεί η Γαλλική σχολή.

Προσπαθώντας να κάνω μια μικρή αποτίμηση των γεγονότων της εποχής, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η προσφορά του Φιλιντόρ ήταν καθοριστική όχι μόνο όσον αφορά της αρχές του στρατηγικού παιχνιδιού, αλλά και όσον αφορά την συστηματοποίηση του τακτικού. Κατά κάποιο τρόπο ανάγκασε την ρομαντική πλευρά να προσπαθήσει να αποδείξει ότι έχει δίκιο. Αυτό σημαίνει έλεγχος και ανάλυση. Υπήρχε πια ένας αντίπαλος για τους ρομαντικούς ο οποίος μάλιστα είχε συγγράψει ένα σπουδαίο βιβλίο. Θα έπρεπε και οι ίδιοι να συστηματοποιήσουν και να στηρίξουν τις απόψεις τους πάνω σε συγκεκριμένα θεμέλια που έπρεπε να προσπαθήσουν να αποδείξουν ότι είναι ορθά, ότι λειτουργούν. Έτσι ο Φιλιντόρ είναι ουσιαστικά ο υπεύθυνος που εισάχθηκε η λεπτομερής ανάλυση και έρευνα και από τις δύο πλευρές. Και από αυτήν την άποψη, είναι καθοριστικός για την εξέλιξη του παιχνιδιού, προς όλες τις κατευθύνσεις.

Τα ρομαντικά ιδεώδη, υπό την σκέπη της Ιταλικής σχολής, κυριάρχησαν για έναν ακόμη αιώνα. Ήταν φανερό ότι οι ιδέες του Φιλιντόρ ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Επίσης το άκρατο επιθετικό παιχνίδι, με τις θυσίες και τους δαιδαλώδης συνδυασμούς ήταν πιο συναρπαστικό τόσο για τους θεατές, όσο και για τους ίδιους τους παίχτες και έτσι δεν δυσκολεύτηκε να κυριαρχήσει. Παρόλο που μια νέα σχολή, επηρεασμένη από τον ίδιο τον Φιλιντόρ (ο οποίος όπως είπαμε ταξίδευε και έμενε για αρκετό διάστημα στο Λονδίνο) εμφανίστηκε ως συνέχεια της Γαλλικής. Ήταν η Αγγλική σχολή.

ΑΓΓΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Χάουαρντ Στάουντον

Οι εμφανίσεις, οι παρτίδες και οι συζητήσεις του Γάλλου μουσικοσυνθέτη στο Λονδίνο, εντυπωσίασαν και επηρέασαν όλους τους Άγγλους σκακιστές της εποχής. Ασπάστηκαν τις ιδέες του και άρχισαν σιγά σιγά να δημιουργούν κοινή παράδοση. Αρκετά χρόνια αργότερα, με άξονα τον ισχυρότερο σκακιστή που είχε εμφανιστεί στην Αγγλία μέχρι τότε, τον Χάουαρτν Στάουντον, η Αγγλική σχολή προσπάθησε να προωθήσει τις ιδέες του παιχνιδιού θέσεων, σε μια εποχή που κυριαρχούσαν ακόμη οι ρομαντικοί παίχτες.

Ο Στάουντον διεύρυνε την οπτική του Φιλιντόρ πάνω στα στρατηγικά ζητήματα, εισάγοντας και νέες ιδέες όπως το φιανκέτο (φιανκέτο είναι η ανάπτυξη των αξιωματικών από τα τετράγωνα g2 και b2 για τα λευκά και g7, b7 για τα μαύρα), τα πλευρικά ανοίγματα κ.ά. Άλλα ισχυρά ονόματα σκακιστών γύρω από τον Στάουντον ήταν οι Χάρβιτς, Μπακλ, Ουίλιαμς και άλλοι. Κύριο γνώρισμα σε όλους ήταν οι αργοί ελιγμοί, μια θα λέγαμε προσπάθεια ψιλάφισης στα – σχεδόν- τυφλά του τρόπου με τον οποίο θα έπρεπε να παίζεται το παιχνίδι θέσεων. Τα πράγματα δεν είχαν ωριμάσει ακόμα και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα παρτίδες με ατέλειωτους ελιγμούς, αργόσυρτες, οι οποίες δυσκολευόταν να φτάσουν στο τελικό χτύπημα. Όπως και να ‘χει η επίδραση της Αγγλικής σχολής είναι καθοριστική, αφού όχι μόνο δεν άφησε να χαθούν οι ιδέες της Γαλλικής, κάτω από την «ρομαντική κυριαρχία», αλλά έφερε και καινούριες. Θα μπορούσε να είναι ακόμη περισσότερο καθοριστική, αν δεν απουσίαζαν τα γραπτά έργα.

Την εποχή δράσης της Αγγλικής σχολής, η ρομαντική σχολή φτάνει στο απόγειο της, με την εμφάνιση του ισχυρότερου παίχτη που ανέδειξε. Αυτός ήταν ο Γερμανός Άντολφ Άντερσεν.

 ΑΝΤΟΛΦ ΑΝΤΕΡΣΕΝ

Άντολφ Άντερσεν

Ο Άντολφ Άντερσεν γεννήθηκε το 1818 στο Μπρεσλάου, όπου και έζησε ως το θάνατο του το 1879. Ήταν καθηγητής γυμνασίου και οι επαγγελματικές του υποχρεώσεις του στέρησαν την συμμετοχή σε αρκετά τουρνουά. Ιδίως κατά την εικοσαετία 1850 – 70, όπου παρουσίασε την μεγάλη του ακμή ως σκακιστής, ήταν ένας από τους κορυφαίους στον κόσμο. Ουσιαστικά, αν και δεν υπήρχε επίσημα ο τίτλος ακόμα, το 1851, στο ισχυρότερο τουρνουά ως τότε, στο Λονδίνο, κερδίζοντας με λαμπρό τρόπο τους κορυφαίους της εποχής (Κιζερίτσκι, Στάουντον, Ζεν κτλ) χρίστηκε παγκόσμιος πρωταθλητής. (Ο τίτλος δεν υπήρχε επίσημα ακόμα, αλλά τα ισχυρά τουρνουά καθόριζαν τον κορυφαίο στον κόσμο). Ο Άντερσεν έφτασε το ρομαντικό στιλ στο απόγειο του. Έξοχος επιθετικός παίχτης, με ένα τεράστιο ταλέντο στους συνδυασμούς, παρουσίασε ότι λαμπρότερο μέχρι τότε σ’ αυτόν τον τομέα. Δεν είναι τυχαίο που η πρώτη παρτίδα στην ιστορία του παιχνιδιού η οποία χαρακτηρίστηκε «Αθάνατη» είναι δική του δημιουργία, παιγμένη στο περιθώριο εκείνου του τουρνουά του Λονδίνου. Πρόκειται για την πιο φημισμένη παρτίδα στην ιστορία του παιχνιδιού που έχει γοητεύσει όλες τις γενιές σκακιστών από τότε που παίχθηκε. Έχει δημιουργήσει τον δικό της θρύλο και είναι αξιοσημείωτο ότι την γνωρίζουν ακόμα και άνθρωποι που δεν ασχολούνται συστηματικά με το σκάκι. Κι όχι μόνο αυτό. Έχει εμπνεύσει και λογοτέχνες – σκακιστές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το λογοτεχνικό έργο Έλληνα σκακιστή, ο οποίος το υπέγραψε με το ψευδώνυμο Αννίβας Αρνέλλος, «Μια παρτίδα σκάκι». Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία (κι όχι μόνο) στην οποία ο συγγραφέας χωρίζει τα κεφάλαια του με βάση τις κινήσεις της «Αθάνατης του Άντερσεν». Κάθε κεφάλαιο και μια κίνηση. Τις κινήσεις του Άντερσεν «παίζει» η ηρωίδα του βιβλίου, ενώ τις κινήσεις του Κιζερίτσκι ο ήρωας.

Η τελική θέση της Αθάνατης παρτίδας

Μιλάμε λοιπόν για μια θρυλική παρτίδα. Φυσικά περιέχει αρκετά λάθη, καθώς το αμυντικό παιχνίδι στους ρομαντικούς παίκτες δεν ήταν καθόλου ανεπτυγμένο. Αν φυσικά ο Κιζερίτσκι αμυνόταν σωστά, οι θυσίες του Άντερσεν θα αποδεικνυόταν λανθασμένες. Ελάχιστη σημασία έχει όμως αυτό μπροστά στην ομορφιά της παρτίδας. Και στο κάτω κάτω, αυτό το σκάκι παίζονταν τότε.

Immortal game

Δημιουργία επίσης του Άντερσεν είναι και η παρτίδα που ονομάστηκε «The evergreen game», η «Αειθαλής παρτίδα», παιγμένη εναντίον του Ντυφρέν. Δείτε την και αυτήν:

The evergreen game

Η τρομερή έφεση στους συνδυασμούς του Άντερσεν, συνδυασμοί που περιείχαν πάντα εντυπωσιακές θυσίες και ακόμη πιο εντυπωσιακό τέλος, ήταν κάτι που δεν είχε ξαναδεί μέχρι τότε η σκακιστική κοινότητα. Στο πρόσωπο του Γερμανού, ο «σκακιστικός ρομαντισμός» άγγιξε την τελειότητα του και ταυτόχρονα γνώρισε την αρχή του τέλους της κυριαρχίας του. Οι νόμοι της διαλεκτικής επέδρασαν στην εξέλιξη του σκακιού και μόλις η ρομαντική σχολή έδωσε ότι ανώτερο είχε να δώσει, ήρθε και το πλήρωμα του χρόνου όπου ρομαντικές και στρατηγικές ιδέες συντέθηκαν και μετουσιώθηκαν σε κάτι ανώτερο. Καταλυτική μορφή αυτής της εξέλιξης ήταν ένας νέος, γεννημένος στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στον Νέο Κόσμο, ο οποίος μη μετέχοντας στις διαμάχες των σχολών στην Ευρώπη, έκανε το υπερατλαντικό ταξίδι για να ενώσει τις ιδέες τους σε μια νέα και ανώτερη σφαίρα κατανόησης. Το όνομα του ήταν Πολ Τσαρλς Μόρφυ.

ΠΟΛ ΤΣΑΡΛΣ ΜΟΡΦΥ

Πολ Μόρφυ

Ο Πολ Μόρφυ γεννήθηκε στις 22 Ιουνίου του 1837 στην Νέα Ορλεάνη. Ο πατέρας του είχε ισπανικές και ιρλανδικές ρίζες και η μητέρα του ήταν Γαλλίδα. Στην οικογένεια του έπαιζαν όλοι σκάκι και έτσι έμαθε και αυτός από μικρός. Από την ηλικία των 12 ετών άρχισε να νικάει μεγάλους και αναγνωρισμένους παίχτες, μεταξύ αυτών και τον Λέβενταλ σε μια περιοδεία του τελευταίου στην Αμερική. Ο μικρός Μόρφυ άρχισε να ασχολείται πολύ σοβαρά με το παιχνίδι. Ήταν ιδιαίτερα ευφυής με τρομερή μνήμη. Έμαθε γρήγορα γαλλικά, γερμανικά και ισπανικά και διάβασε το βιβλίο του Φιλιντόρ και τα περιοδικά που εξέδιδε η παρέα των Γάλλων σκακιστών του καφέ ντε λα Ρεζάνς. Παράλληλα τελείωσε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα σε ηλικία 19 ετών και απέκτησε την άδεια δικηγορίας. Ο νόμος όμως επέβαλε να έχει κάποιος συμπληρώσει τα 21 για να εργασθεί σε αυτόν τον τομέα και έτσι ο Πολ είχε δύο ελεύθερα χρόνια μπροστά του για να αφιερωθεί στο σκάκι.

Το 1857 έγινε το πρώτο πρωτάθλημα Αμερικής, στο οποίο ο Μόρφυ διέλυσε τους πάντες και τα πάντα. Μεταξύ των αντιπάλων του και ο μεγάλος σκακιστής και θεωρητικός Πάουλσεν, ο οποίος αν και Γερμανός ζούσε μόνιμα στην Αμερική. Κατόπιν τούτου, ο Μόρφυ αποφάσισε να ταξιδέψει στην Ευρώπη και να αναμετρηθεί με τους κορυφαίους σκακιστές του πλανήτη. Πρώτος προορισμός ήταν το Λονδίνο όπου και συνέτριψε όλους τους ισχυρούς Άγγλους σκακιστές. Ο μόνος που απόφυγε την συντριβή ήταν ο Στάουντον γιατί …δεν έπαιξε μαζί του. Ο Στάουντον πενηντάρης πια, κατάλαβε ότι θα ήταν καλύτερο για τον ίδιο να αποφύγει την αναμέτρηση με τον νεαρό Αμερικανό. Κατόπιν ο Μόρφυ έφυγε για το Παρίσι. Στο καφέ ντε λα Ρεζανς η μοίρα των Γάλλων σκακιστών δεν διέφερε από αυτή των Άγγλων. Αλλά στον Μόρφυ δεν αρκούσαν αυτές οι νίκες. Η μεγάλη του επιθυμία ήταν να αναμετρηθεί με τον κορυφαίο όλων. Τον Άντερσεν. Του έστειλε λοιπόν μήνυμα ότι προτίθεται να καλύψει τα έξοδα του ταξιδιού του ως το Παρίσι προκειμένου να παίξουν ένα ματς. Ήταν Οκτώβριος και ο Άντερσεν απάντησε ότι δέχεται φυσικά, αρκεί να τον περιμένει ως τις διακοπές των Χριστουγέννων, καθώς δεν μπορούσε να διακόψει την διδασκαλία μεσούσης της περιόδου. Ο Μόρφυ περιμένοντας τον Άντερσεν έδινε σιμουλτανέ κανονικού και τυφλού σκακιού στο Παρίσι.

Ένα πρόβλημα δημιουργημένο από τον Μόρφυ, όταν ήταν μόλις 10 ετών. Τα λευκά παίζουν και κάνουν ματ σε 2 κινήσεις

Τον Δεκέμβριο έφτασε ο Άντερσεν. Συμφώνησαν να παίξουν με στόχο τις 7 νίκες. Αν και ανεπίσημο, πρόκειται ουσιαστικά για ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα.

Ο Μόρφυ έχασε την πρώτη παρτίδα. Στην δεύτερη έκανε ισοπαλία.

Σε αυτές τις δύο παρτίδες «ζύγιζε» τον τρόπο παιχνιδιού του Άντερσεν. Και κατόπιν η «μηχανή» πήρε μπρος. 6 νίκες στην σειρά! Ο Άντερσεν τα είχε χαμένα. Δεν ήξερε τι να παίξει. Τελικά κατάφερε να νικήσει την επόμενη μετά το σερί των 6 ηττών, έπειτα από μεγάλη μάχη και μετά από 77 κινήσεις. Στην αμέσως προηγούμενη ο Μόρφυ είχε επικρατήσει σε 17! Ο Άντερσεν δήλωσε: «Ο Μόρφυ κερδίζει σε 17 κινήσεις, ενώ εγώ χρειάζομαι 77. Ωστόσο ακόμα κι αυτό είναι υποφερτό». Ο Μόρφυ έκανε και την 7η νίκη και έτσι με 7 νίκες 2 ήττες και 2 ισοπαλίες ήταν ο νέος βασιλιάς του παιχνιδιού.

Οι δηλώσεις του Άντερσεν είναι χαρακτηριστικές:

«Είναι ανώφελο να αντιπαλεύεις αυτόν τον άνθρωπο. Για τα δικά μου μέτρα είναι πολύ ισχυρός. Είναι ακριβής και αλάνθαστος σα μηχανή. Εγώ είμαι μονάχα ένας απλός θνητός». Και επίσης: «Ο Μόρφυ αντιμετωπίζει το σκάκι με τη σοβαρότητα και την ευσυνειδησία του καλλιτέχνη. Το σκάκι είναι γι’ αυτόν ιερό καθήκον».

Οι δηλώσεις αυτές ανήκουν στον κορυφαίο Ευρωπαίο σκακιστή, τον πρωταθλητή κόσμου ουσιαστικά (έστω και ανεπίσημα) πριν την εμφάνιση του Μόρφυ. Τι συνέβαινε λοιπόν; Γιατί ήταν τόσο χαώδης η διαφορά του νεαρού από την Νέα Ορλεάνη από τον δεύτερο, ο οποίος δεύτερος ήταν εκείνη την εποχή ο λαμπρότερος παίχτης με τις πιο εξαίσιες δημιουργίες; Η απάντηση είναι σημαντική επειδή δεν αφορά μονάχα την αναμέτρηση του Μόρφυ με τον Άντερσεν, αλλά την διαδικασία εξέλιξης του ίδιου του παιχνιδιού.

Ένα πρόβλημα δημιουργημένο από τον Μόρφυ, όταν ήταν μόλις 10 ετών. Τα λευκά παίζουν και κάνουν ματ σε 2 κινήσεις.

Το καταλυτικό στον Μόρφυ ήταν η ανώτερη κατανόηση των στρατηγικών στοιχείων. Είχε έρθει η ώρα να υπάρξει ένας παίχτης που όχι μόνο θα κατανοεί σε βάθος τις θεωρίες του Φιλιντόρ, αλλά θα μπορεί να τις κάνει και πράξη. Και όχι μόνο τούτο, αλλά θα τις προχωρήσει και παραπέρα. Στις παρτίδες του εμφανίζονται για πρώτη φορά στοιχεία που θα αναλυθούν αργότερα διεξοδικά από τον Στάινιτς και την κλασική σχολή του. Η σημασία του χρόνου, ενός από τα τρία βασικά μεγέθη του παιχνιδιού (υλικό, χώρος, χρόνος) καθώς και του ελέγχου του κέντρου και των ανοικτών γραμμών, εμφανίζονται για πρώτη φορά στο παιχνίδι του Μόρφυ. Ο ίδιος βέβαια δεν έγραψε κανένα έργο που να εξηγεί και να αναλύει τις ιδέες του. Τις παρέδωσε σε πρακτική μορφή με τις παρτίδες του. Εδώ δεν μπορώ παρά να θυμηθώ την δήλωση του Αλιέχιν, αρκετά χρόνια αργότερα. Ο Αλιέχιν λοιπόν, σε μια παρτίδα του, έπαιξε κινήσεις στο άνοιγμα που δεν ήταν γνωστές στην (μέχρι τότε) θεωρία των ανοιγμάτων. Κάποιος δημοσιογράφος, σε μια μικρή συνέντευξη που του πήρε μετά το πέρας της παρτίδας, του επισήμανε το εξής: «Παίξατε πάρα πολλές κινήσεις που δεν συμπεριλαμβάνονται στην θεωρία των ανοιγμάτων». Και ο Αλιέχιν αφοπλιστικός: «Για ποια θεωρία ακριβώς μου μιλάτε; Θεωρία γίνονται αυτά που παίζω εγώ!». Όσο και αν φαίνεται αλαζονική, η δήλωση αυτή εμπεριέχει υψηλό ποσοστό αλήθειας. Κατά τον ίδιο τρόπο, αρκετά χρόνια πριν, θεωρία έγιναν αυτά που έπαιξε ο Μόρφυ. Ο νεαρός από την Νέα Ορλεάνη, δεν ήταν όμως μονάχα ο παίχτης που εφάρμοσε σε ανώτερο επίπεδο τις στρατηγικές αρχές πρώτος απ’ όλους. Ήταν ταυτόχρονα ο πρώτος στην ιστορία ολοκληρωμένος (με τα μέτρα της εποχής του τουλάχιστον) σκακιστής. Δεν αρνήθηκε τα θετικά του ρομαντικού παιχνιδιού. Δεν ήταν ο εκπρόσωπος μιας σχολής που προσπάθησε να δείξει ότι κατέχει την μία και μόνη αλήθεια και ότι οι άλλοι είναι λάθος. Απεναντίας έδειξε με ποιον τρόπο πρέπει να συνδυάζονται τα δύο στυλ παιχνιδιού. Σωστή ανάπτυξη στο άνοιγμα, οικοδόμηση της θέσης, αξιοποίηση των στρατηγικών στοιχείων και εφόσον έχουν επιτευχθεί όλα αυτά και συντρέχουν πια οι προϋποθέσεις, συντριπτική επίθεση και θυσίες φυσικά αν χρειαστεί. Έδειξε στους ρομαντικούς ότι να επιτίθεσαι χωρίς να έχεις οικοδομήσει τη θέση είναι λάθος και στους στρατηγικούς ότι οι ελιγμοί και η δημιουργία στρατηγικών πλεονεκτημάτων δεν γίνεται για να τα έχουμε να τα …κοιτάζουμε, αλλά για να τα αξιοποιήσουμε με μια σφοδρή επίθεση αφού τα αποκτήσουμε. Έδειξε με λίγα λόγια τον τρόπο που πρέπει να συνδέονται η στρατηγική και η τακτική και να υπηρετεί η μία την άλλη. Και με αυτή την έννοια έγινε ένα διαλεκτικό άλμα στην πορεία της κατανόησης του παιχνιδιού. Όλοι οι κορυφαίοι σκακιστές μετά από αυτόν συνδυάζουν και τα δύο. Άλλος περισσότερο το ένα και άλλος περισσότερο το άλλο, αναλογία που καθορίζει και το στυλ του καθενός, αλλά ουσιαστικά υπάρχουν και τα δύο.

Πριν φύγει από το Παρίσι, δόθηκε προς τιμήν του μια αποχαιρετιστήρια δεξίωση, όπου κοινό και σκακιστές τον αναγνώρισαν ως κορυφαίο παίκτη του κόσμου, ενώ ο Σαιν Αμάν έστεψε με ένα δάφνινο στεφάνι την μαρμάρινη προτομή του Μόρφυ, η οποία έγινε ένα από τα αξιοθέατα του καφέ ντε λα Ρεζάνς.

Η επιστροφή του στην Αμερική ήταν επίσης θριαμβευτική. Στην Νέα Υόρκη έγινε μεγάλη εκδήλωση προς τιμήν του και του δόθηκαν δώρα. Ταυτόχρονα σκακιστικός πυρετός κατέκλυσε τον Νέο Κόσμο.

Μετά από αυτήν την τεράστια επιτυχία, αρχίζουν να κάνουν την εμφάνιση τους οι ιδιαιτερότητες στην προσωπικότητα του Μόρφυ. Εγκαταλείπει το σκάκι και στις αρχές της δεκαετίας του 1860, μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου στις Ηνωμένες Πολιτείες, εμφανίζονται πια καθαρά τα σημάδια διανοητικής διαταραχής. Ο νεαρός μεγάλος μετρ, δεν εξαφανίστηκε μονάχα από τον κόσμο των 64 τετραγώνων. Μια φορά την ημέρα, πάντα την ίδια ώρα, έβγαινε για έναν μοναχικό περίπατο στους δρόμους της Νέας Ορλεάνης. Λίγο πριν τον θάνατο του συναντήθηκε με τον Γιόχαν Χέρμαν Τσούκερτοτ, ο οποίος βρίσκονταν στην Νέα Ορλεάνη για κάποια σκακιστική εκδήλωση και χαιρετήθηκαν θερμά, κάτι που δείχνει πως ο Μόρφυ, μέσα από τον δικό του κόσμο παρακολουθούσε τις εξελίξεις στον κόσμο του σκακιού, αφού αναγνώρισε τον Τσούκερτορτ. Επίσης, έναν χρόνο πριν τον θάνατο του, ο πρώτος επίσημος παγκόσμιος πρωταθλητής (τότε δεν είχε γίνει ακόμα τέτοιος) ο Βίλελμ Στάινιτς τον επισκέφθηκε στο σπίτι του και μίλησαν για 10 λεπτά. Ο Στάινιτς ούτε καν δεν θα υποψιάζονταν τότε ότι η μοίρα θα του επεφύλασσε ένα παρόμοιο τέλος, μερικά χρόνια αργότερα. Ούτε κανένας φίλος του σκακιού στην Αμερική θα υποψιάζονταν πώς και το επόμενο μεγάλο ταλέντο που θα έβγαζε η χώρα, ο Χάρι Νέλσον Πίλσμπερι, θα είχε το ίδιο τραγικό τέλος. Ούτε, ακόμα περισσότερο, πώς η ιστορία θα επαναλαμβάνονταν 100 χρόνια μετά με θαυμαστή ακρίβεια στο πρόσωπο του άλλου σκακιστικού τιτάνα των ΗΠΑ, του Ρόμπερτ Τζέιμς Φίσερ, ο οποίος κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο εκτοξεύθηκε στην κορυφή και μόλις την κατέκτησε χάθηκε και από το σκάκι και από τον κόσμο, συμπληρώνοντας θα λέγαμε τον κύκλο των «Αμερικάνων καταραμένων σκακιστών».

Ο Πολ Τσαρλς Μόρφυ, πέθανε στις 10 Ιουλίου 1884 σε ηλικία 47 ετών. Θα κλείσω την αναφορά μου στον μεγάλο μετρ, με τα λόγια του Γκάρι Κασπάροβ γι’ αυτόν: «Ο Μόρφυ είχε πολύ ανεπτυγμένη την αίσθηση της θέσης και επομένως μπορεί άνετα να θεωρηθεί «το πρώτο χελιδόνι» - το πρότυπο του ισχυρού γκρανμετρ του 20ού αιώνα».

Ακολουθούν παρτίδες του:

"A night at the opera"

"Morphy Us"

"Keep your eye on the Paul"

(συνεχίζεται)

Μέρος Α'